نکات ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک از اهمیت بالایی برخوردارند، زیرا عدم رعایت آن‌ها می‌تواند منجر به حوادث جدی و خسارات مالی شود. این دستگاه‌ها با وجود کارایی بالا، در صورت استفاده نادرست، خطرات بالقوه‌ای را به همراه دارند. از سوختگی‌های ناشی از مواد مذاب گرفتـه تا آسیب‌های مکانیکی، همگی تهدیداتی هستند که تنها با رعایت دستورالعمل‌های ایمنی قابل پیشگیری‌اند. در این نوشتـه از مجله ماشین سازی متین، به بررسی مهم‌ترین نکات ایمنی در استفاده از دستگاه تزریق پلاستیک می‌پردازیم تا با آگاهی و دقت، از بروز حوادث جلوگیری کرده و بهره‌وری را افزایش دهیم.
آشنایی با دستگاه تزریق پلاستیک
دستگاه تزریق پلاستیک یکی از تجهیزات مهم در صنایع تولیدی است که برای قالب‌گیری انواع محصولات پلاستیکی به کار می‌رود. این دستگاه با استفاده از فرآیند تزریق مواد مذاب به داخل قالب، امکان تولید قطعات با دقت بالا و تیراژ زیاد را فراهم می‌کند. اجزای اصلی دستگاه تزریق پلاستیک عبارتند از:
- واحد تزریق: شامل سیلندر و مارپیچ است که مواد پلاستیکی را ذوب کرده و به داخل قالب تزریق می‌کند.
- واحد قالب‌گیری: محل قرارگیری قالب که شکل نهایی محصول را تعیین می‌کند.
- واحد گیره: مسئول باز و بستـه کردن قالب و حفظ فشار در حین تزریق است.
- سیستم کنترل: برای تنظیم دما، فشار و زمان تزریق استفاده می‌شود.
این دستگاه در صنایع مختلفی مانند تولید قطعات خودرو، لوازم خانگی، تجهیزات پزشکی و بستـه‌بندی استفاده می‌شود. انعطاف‌پذیری بالا و قابلیت تولید انبوه، این دستگاه را به گزینه‌ای محبوب در خطوط تولید تبدیل کرده است.
خطرات رایج در کار با دستگاه تزریق پلاستیک
کار با دستگاه تزریق پلاستیک می‌تواند خطرات جدی و متعددی به همراه داشتـه باشد، به‌ویژه اگر نکات ایمنی رعایت نشود. یکی از رایج‌ترین خطرات، آسیب‌های مکانیکی است که اغلب به دلیل گیر کردن دست یا اشیا بین قالب‌های متحرک رخ می‌دهد. بسیاری از حوادث هنگام تمیزکاری یا تنظیم دستگاه در حالت روشن اتفاق می‌افتد، زیرا قالب‌ها با سرعت و فشار بالا بستـه می‌شوند.
1 – خطرات حرارتی
تماس با مواد مذاب پلاستیک یا قسمت‌های داغ دستگاه مانند سیلندر تزریق، می‌تواند منجر به سوختگی‌های شدید شود. این مشکل به‌ویژه هنگام باز کردن قالب‌ها یا تخلیه مواد اضافی بروز می‌کند.
2 – خطرات الکتریکی
اتصال‌های معیوب، سیم‌کشی‌های غیراستاندارد یا دستکاری تابلوهای برق بدون رعایت نکات ایمنی، می‌تواند منجر به برق‌گرفتگی شود. عدم استفاده از تجهیزات حفاظتی هنگام تعمیر و نگهداری، این خطر را افزایش می‌دهد.
3 – خطرات ناشی از گازهای سمی
برخی پلاستیک‌ها هنگام ذوب، بخارات سمی تولید می‌کنند که استنشاق آن‌ها می‌تواند مشکلات تنفسی و مسمومیت ایجاد کند. تهویه نامناسب محیط کار، این خطر را دوچندان می‌کند.
4 – آلودگی صوتی
صداهای بلند و مداوم دستگاه تزریق پلاستیک می‌توانند به مرور زمان باعث آسیب‌های شنوایی شوند. استفاده نکردن از محافظ گوش و قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض صدای دستگاه، سلامت شنوایی کارکنان را تهدید می‌کند.
شناسایی این خطرات و رعایت اصول ایمنی، نقش کلیدی در کاهش حوادث و حفظ سلامت کارکنان دارد.
نکات ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک، قبل از شروع به کار
رعایت نکات ایمنی پیش از آغاز کار با دستگاه تزریق پلاستیک، برای جلوگیری از حوادث و حفظ ایمنی کارکنان بسیار ضروری است. در ادامه، مهم‌ترین اقدامات ایمنی قبل از شروع به کار را بررسی می‌کنیم.
1 – بازرسی اولیه دستگاه
پیش از روشن کردن دستگاه، باید تمامی اجزا به دقت بررسی شوند. بخش‌هایی مانند قالب‌ها، واحد تزریق، و سیستم‌های هیدرولیکی باید از نظر سلامت و عملکرد صحیح کنترل شوند. همچنین، سیم‌کشی‌ها و اتصالات برقی باید بازبینی شوند تا خطر برق‌گرفتگی به حداقل برسد. اطمینان از عدم نشتی روغن یا مواد هیدرولیکی نیز بسیار مهم است، زیرا این نشتی‌ها می‌توانند باعث لغزش و بروز حادثه شوند.
2 – استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
پوشیـدن تجهیزات ایمنی مناسب، اولین گام برای محافظت از کارکنان است. این تجهیزات شامل موارد زیر است:
- دستکش مقاوم در برابر حرارت: برای محافظت از دست‌ها در برابر مواد داغ و سطوح گرم
- عینک ایمنی: برای جلوگیری از ورود ذرات پلاستیک و مواد مذاب به چشم
- کفش ایمنی: برای محافظت از پاها در برابر افتادن قطعات سنگین
- ماسک تنفسی: در محیط‌هایی که احتمال انتشار بخارهای سمی وجود دارد
3 – آموزش و آماده‌سازی کارکنان
همه اپراتورها باید با نحوه کار با دستگاه، کلیدهای توقف اضطراری و سنسورهای ایمنی آشنا باشند. برگزاری دوره‌های آموزشی منظم و مانورهای شبیه‌سازی شـده برای شرایط اضطراری به کارکنان کمک می‌کند تا در مواقع بحران، واکنش سریع و درستی داشتـه باشند. همچنین، مطالعه دفترچه راهنمای دستگاه برای آشنایی با دستورالعمل‌های سازنده ضروری است.
4 – اطمینان از عملکرد سنسورها و محافظ‌ها
پیش از شروع به کار، تمامی محافظ‌ها، کلیدهای ایمنی و سنسورهای توقف اضطراری باید بررسی شوند. این تجهیزات به‌عنوان لایه‌های حفاظتی اولیه عمل کرده و از تماس ناخواستـه با بخش‌های متحرک دستگاه جلوگیری می‌کنند. در صورت خرابی هر یک از این بخش‌ها، دستگاه نباید راه‌اندازی شود.
5 – آماده‌سازی محیط کار
محیط اطراف دستگاه باید مرتب و عاری از اشیای اضافی باشد. مسیرهای خروج اضطراری باید باز و قابل‌دسترس باشند. همچنین، نصب تابلوهای هشدار و علائم ایمنی در اطراف دستگاه، به افزایش آگاهی کارکنان کمک می‌کند.
این اقدامات پیشگیرانه، نه‌تنها از بروز حوادث جلوگیری می‌کند، بلکه بهره‌وری تولید و طول عمر دستگاه را نیز افزایش می‌دهد.
نکات ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک، حین کار
رعایت نکات ایمنی هنگام کار با دستگاه تزریق پلاستیک، تأثیر مهمی در پیشگیری از حوادث دارد. در ادامه، مهم‌ترین اقدامات ایمنی حین کار را با ساب‌هدینگ‌های مشخص بررسی می‌کنیم.
1 – رعایت دستورالعمل‌های راه‌اندازی و تنظیمات دستگاه
قبل از شروع به کار، مطمئن شوید که تمامی تنظیمات دستگاه مطابق با دستورالعمل‌های سازنده انجام شـده باشد. هرگز هنگام باز بودن محافظ‌های ایمنی، دستگاه را راه‌اندازی نکنید. همچنین، اپراتورها باید از کلید توقف اضطراری (Emergency Stop) و نحوه استفاده صحیح از آن آگاه باشند.
2 – حفظ فاصله ایمن از بخش‌های متحرک
هنگام کار با دستگاه، از نزدیک شـدن به قسمت‌های متحرک مانند گیره‌ها و واحد تزریق خودداری کنید. تماس با این بخش‌ها می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی شود. استفاده از محافظ‌های ایمنی و سیستم‌های سنسور توقف خودکار برای جلوگیری از حوادث ضروری است.
3 – استفاده مداوم از تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
در حین کار، استفاده از دستکش مقاوم، عینک ایمنی و محافظ گوش الزامی است. عینک از چشم‌ها در برابر پاشش مواد مذاب محافظت می‌کند و محافظ گوش از آسیب‌های ناشی از صدای بلند دستگاه جلوگیری می‌کند.
4 – جلوگیری از تماس با مواد داغ و بخش‌های گرم دستگاه
دستگاه تزریق پلاستیک دارای بخش‌هایی با دمای بسیار بالا مانند سیلندر تزریق و قالب‌هاست. برای جلوگیری از سوختگی، هرگز بدون دستکش مقاوم به این بخش‌ها دست نزنید. در صورت بروز نشتی مواد مذاب، بلافاصله دستگاه را خاموش کرده و با استفاده از ابزار مناسب، محل نشتی را رفع کنید.
5 – حفظ تمرکز و پرهیز از حواس‌پرتی هنگام کار
حین کار با دستگاه، اپراتور باید کاملاً هوشیار باشد. استفاده از تلفن همراه، صحبت‌های غیرضروری یا ترک محل کار بدون هماهنگی، می‌تواند منجر به حوادث خطرناک شود. همچنین، در شیفت‌های طولانی، باید زمان‌های استراحت کافی برای جلوگیری از خستگی در نظر گرفتـه شود.
6 – توجه به بوی نامطبوع یا صدای غیرعادی دستگاه
در صورت مشاهده هرگونه بوی سوختگی، دود یا صدای غیرمعمول از دستگاه، بلافاصله آن را خاموش کرده و با تیم فنی تماس بگیرید. نادیـده گرفتن علائم غیرعادی می‌تواند منجر به آتش‌سوزی یا خرابی جدی دستگاه شود.
7 – همکاری با سایر کارکنان و رعایت دستورالعمل‌های تیمی
در محیط‌هایی که چند اپراتور با یک دستگاه کار می‌کنند، رعایت هماهنگی و ارتباط صحیح بسیار مهم است. هرگونه تعمیر یا تمیزکاری باید تنها پس از اطلاع‌رسانی و خاموش کردن کامل دستگاه انجام شود.
رعایت این نکات ایمنی، از سلامت کارکنان محافظت کرده و به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تعمیرات ناشی از حوادث کمک می‌کند.
نکات ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک، پس از اتمام کار
رعایت نکات ایمنی پس از پایان کار با دستگاه تزریق پلاستیک، به حفظ سلامت کارکنان و افزایش طول عمر دستگاه کمک می‌کند. در ادامه، مهم‌ترین اقدامات ایمنی پس از اتمام کار را مرور می‌کنیم.
1 – خاموش کردن ایمن دستگاه
پس از پایان کار، دستگاه باید به ترتیب و طبق دستورالعمل سازنده خاموش شود. ابتدا فرآیند تزریق را متوقف کرده، سپس هیترها را خاموش کنید و در نهایت، کلید اصلی برق را قطع نمایید. این ترتیب، از آسیب‌های احتمالی به قطعات حساس دستگاه جلوگیری می‌کند.
2 – تمیزکاری دستگاه با رعایت نکات ایمنی
پس از خاموش کردن، دستگاه باید از بقایای مواد پلاستیکی و آلودگی‌ها تمیز شود. برای این کار:
- از دستکش مقاوم و عینک ایمنی استفاده کنید تا از سوختگی و آسیب چشمی جلوگیری شود.
- هرگز هنگام داغ بودن سیلندرها یا قالب‌ها، مواد باقیمانـده را به‌زور خارج نکنید.
- برای تمیزکاری از ابزارهای مخصوص و مواد پاک‌کننده‌ای که توسط سازنده توصیه شـده است، استفاده نمایید.
3 – بررسی و بازرسی اولیه پس از کار
پس از خاموش کردن و تمیز کردن دستگاه، اجزای اصلی مانند قالب‌ها، نازل تزریق و سنسورها را از نظر سلامت و عملکرد صحیح بررسی کنید. همچنین، هرگونه نشتی روغن یا مواد هیدرولیکی باید ثبت و گزارش شود تا پیش از راه‌اندازی مجدد، برطرف گردد.
4 – ایمن‌سازی محیط کار پس از اتمام کار
محیط اطراف دستگاه باید مرتب و عاری از ضایعات پلاستیکی یا ابزارهای اضافی شود. مسیرهای خروج اضطراری باید باز و قابل دسترس باشند. همچنین، تابلوهای هشدار باید در محل مناسب باقی بمانند.
5 – خاموش کردن گازها و تجهیزات جانبی
در صورت استفاده از سیستم‌های جانبی مانند کمپرسورها یا هیترهای اضافی، باید آن‌ها را نیز به ترتیب و طبق دستورالعمل خاموش کنید. اگر دستگاه به سیستم خنک‌کننده مجهز است، پیش از قطع برق اصلی، از توقف کامل این سیستم اطمینان حاصل نمایید.
6 – ثبت گزارش پایان کار
پس از اتمام کار، هرگونه مشکل، خرابی یا اقدامات خاص انجام‌شـده باید در دفترچه ثبت گزارش روزانه یادداشت شود. این کار به تیم تعمیر و نگهداری کمک می‌کند تا در صورت نیاز، به‌سرعت مشکلات را بررسی و رفع کنند.
7 – قفل و ایمن‌سازی دستگاه برای توقف طولانی‌مدت
اگر دستگاه برای مدتی طولانی خاموش خواهد بود، بهتر است از سیستم‌های قفل ایمنی (Lockout/Tagout) استفاده شود. این سیستم‌ها از روشن شـدن ناخواستـه دستگاه و بروز حوادث هنگام تعمیرات یا سرویس جلوگیری می‌کنند.
رعایت این نکات پس از اتمام کار، نه‌تنها ایمنی کارکنان را تضمین می‌کند، بلکه باعث افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری دستگاه خواهد شد.
اقدامات اضطراری در صورت بروز حادثه
در صورت بروز هرگونه حادثه هنگام کار با دستگاه تزریق پلاستیک، اولین اقدام، توقف فوری دستگاه است. استفاده از کلید توقف اضطراری برای قطع برق و توقف تمامی فرآیندهای دستگاه به‌طور سریع و مؤثر، از گسترش حادثه جلوگیری می‌کند. بعد از توقف دستگاه، باید بلافاصله مسئولان ایمنی و تیم اضطراری را از حادثه مطلع کنید تا اقدامات بعدی آغاز شود. اطلاع‌رسانی سریع و دقیق، در چنین شرایطی بسیار مهم است.
اگر حادثه به آسیب فیزیکی کارکنان منجر شـده باشد، ارزیابی وضعیت آسیب‌دیدگان ضروری است. در صورت نیاز به درمان فوری، باید اقدامات اولیه پزشکی انجام شـده و در صورت جدی بودن آسیب، مصدومین به اورژانس یا بیمارستان منتقل شوند. در مواقع آتش‌سوزی، استفاده از کپسول‌های آتش‌نشانی موجود در محل، اولین قدم است. کپسول‌های CO2 یا پودر شیمیایی مناسب برای خاموش کردن آتش ناشی از مواد پلاستیکی هستند. در صورتی که آتش‌سوزی بزرگ‌تر شود، باید بلافاصله آتش‌نشانی اطلاع داده شود و کارکنان به‌سرعت از منطقه خطر دور شوند.
پس از رفع حادثه، باید بررسی کاملی از دستگاه و محیط کار صورت گیرد. تمامی جزئیات حادثه باید مستند شـده و در گزارشی ثبت شود. این اطلاعات به‌عنوان مبنای اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از وقوع حوادث مشابه در آینده استفاده خواهند شد. همچنین، دستگاه باید پیش از راه‌اندازی مجدد، به‌طور کامل توسط تیم فنی بررسی شـده و از سلامت عملکرد آن اطمینان حاصل شود.
اجرای این اقدامات اضطراری، می‌تواند از بروز حوادث بزرگ‌تر جلوگیری کرده و ایمنی کارکنان را در شرایط بحرانی حفظ کند.
نتیجه‌گیری
رعایت نکات ایمنی هنگام کار با دستگاه تزریق پلاستیک برای پیشگیری از حوادث و آسیب‌های احتمالی ضروری است. از بازرسی‌های اولیه و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی تا رعایت ایمنی حین کار و اقدامات بعد از اتمام فرآیند، همه این مراحل نقش مهمی در حفظ سلامت کارکنان و کارکرد صحیح دستگاه دارند. همچنین، در صورت بروز حادثه، اقدامات اضطراری باید بلافاصله انجام شود تا از گسترش مشکل جلوگیری گردد. با رعایت این اصول ایمنی، می‌توان بهره‌وری تولید را افزایش داده و از هزینه‌های اضافی تعمیرات جلوگیری کرد.
ماشین سازی متین
پرسش‌های متداول
1 – آیا دستگاه تزریق پلاستیک بدون رعایت نکات ایمنی می‌تواند آسیب‌زا باشد؟
بله، دستگاه تزریق پلاستیک در صورت عدم رعایت اصول ایمنی، می‌تواند منجر به حوادث جدی مانند سوختگی، برق‌گرفتگی یا آسیب‌های فیزیکی به کارکنان شود. لذا رعایت اصول ایمنی همواره ضروری است.
2 – چه نوع تجهیزات حفاظتی باید استفاده شود هنگام کار با دستگاه تزریق پلاستیک؟
در حین کار با دستگاه، اپراتورها باید از دستکش مقاوم به حرارت، عینک ایمنی، محافظ گوش و کفش ایمنی استفاده کنند تا از آسیب‌های فیزیکی و حرارتی جلوگیری شود.
3 – در صورت بروز حادثه، اولین اقدام چیست؟
در صورت بروز هرگونه حادثه، اولین اقدام توقف فوری دستگاه از طریق کلید توقف اضطراری است. سپس باید به مسئولان ایمنی اطلاع داده شود و اقدامات بعدی انجام گیرد.
4 – آیا تمیزکاری دستگاه پس از پایان کار ضروری است؟
بله، تمیزکاری دستگاه پس از پایان هر شیفت کاری ضروری است. این اقدام به جلوگیری از انباشتـه شـدن مواد و آسیب به قطعات کمک می‌کند و از بهره‌وری دستگاه می‌کاهد.
5 – چه زمانی باید دستگاه تزریق پلاستیک را تعمیر کرد؟
دستگاه باید در صورت بروز نشانه‌های خرابی یا عملکرد نامناسب مانند صداهای غیرمعمول، لرزش یا دماهای بالاتر از حد معمول تعمیر شود تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.
